19

شعربافی چیست و مربوط به کدام شهر است؟

یکی دیگر از جمله هنرهای دستی اصیل ایرانی هنر شعر بافی نام دارد. این هنر سنتی، اصیل و چشم نواز ایرانی از جمله هنرهای زیبای شهر یزد است. حتما می دانید که شهر یزد نفیس ترین و زیباترین پارچه های فاخر ایرانی را تولید می کند به گونه ای که حتی مارکوپولو نیز در سفرنامه خود از پارچه های ابریشمی شهر یزد نام برده است.
شعر به معنای موی انسان یا حیوان بوده و زمانی که اصطالح بافندگی در کنار آن می آید به یک نوع پارچه ای اشاره دارد که با مو یا ابریشم و به کمک دستگاه بافندگی بافته می شود. نقشه و طرح خاصی برای شعر بافی وجود ندارد و تنها به دو شیوه ساده و یا راه راه بافته می شود.
در چندین سال گذشته شعر بافی به دلیل سختی کار با دستگاه بافندگی که با آن شعر بافی انجام می شد،تنها جوانان می توانستند با آن کار کنند اما گفته شده است که یکی از شعربافان ماهر توانسته با اضافه کردن قطعاتی به این دستگاه بافندگی کار با آن را راحت تر کند به گونه ای که بتوان به راحتی از آن استفاده کرد. وی در واقع طرحی را در جهت سهولت استفاده از این دستگاه به کار گرفته است.
تاریخچه شعر بافی در ایران هنر اصیل شعر بافی از پشم حیوانات در ابتدا از شهرهای یزد و اصفهان آغاز شد و نوع دیگر شعر بافی که ازنوع ابریشم بود در شهر کاشان رواج داشت که متاسفانه این هنر اصیل و زیبا در حال فراموشی است. جالب است بدانید که جهت شعر بافی نام بافنده آن در ابتدا و انتهای پارچه با نشان طالیی درج می شد به گونه ای که هنر دست فرد برای همگان آشکار می شد.
شعرهای ساده در بیشتر مواقع دارای رنگ هایی همچون زرشکی، مشکی، بنفش، زرد، بادمجانی، سبز و گلی متناسب برای استفاده بانوان بوده و رنگ های سیاه و سفید بیشتر متناسب برای آقایان بافته می شد و در حالت معمول دارای عرضی حدود 2 متر و طولی معادل 5.1 متر بودند .
این هنر اصیل در چندین سال گذشته در دست فراموشی بود که با کمک تالش های شعر بافی به نام غالمرضا حسنی ژاه که از جمله به نام ترین شعر بافان کاشانی بود و دختر و نوه ایشان مجددا شعر بافی در شهر کاشان جان تازه ای گرفت. این اشخاص توانستند در کارگاه بافندگی نامداری به نام خانه منو چهری در جهت احیای این هنر و سنت ایرانی ن قش بسیاری ایفا کنند .
معرفی برخی از تولیدات شعر بافی
تولیدات بسیاری را می توان برای شعر بافی نام برد که ما در این قسمت تنها به برخی از آنها اشاره می کنیم:
• زری بافی: یکی از نفیس ترین و زیباترین دست بافت های اصیل ایرانی که متاسفانه در حال حاضر منسوخ شده است، زری بافی نام دارد که در روزگاران قدیم بسیار رونق داشت و شهرت جهانی را کسب کرده بود. در حال حاضر می توان بسیاری از نمونه های زری بافی شده را در مو زه های ایران و جهان مشاهده کرد.
• پرده بافی: تا چندین سال گذشته پرده بافی هایی در شهر یزد انجام می شد اما متاسفانه نمی توان کارگاه پرده بافی فعالی را در این استان پیدا کرد. بافندگان این هنر اصیل اکثرا متشکل از آقایان بودند و دستگاهی که توسط آن عمل بافندگی انجام می شد چهاوردی نام داشت.
• شمد بافی: یک نوع پارچه از جنس ابریشم و پنبه که به عنوان یک رو انداز در فصول تابستان از آن استفاده می شود شمد نام دارد. این هنر در حال حاضر به صورت ماشینی در استان یزد انجام می شود.
• رو لحاف بافی: رو لحافی ها اساسا با دستگاه چهاوردی بافته می شوند اما در حال حاضر می توان آن را با هفت وردی نیز انجام داد. خوشبختانه این هنر زیبا هنوز وجود دارد و توسط برخی از اساتید انجام می شود.
• دستمال بافی: دستمال بافی به سه نوع دستمال عشایری، ابریشمی و مرسریزه تقسیم می شود و خوشبختانه این رشته س نتی در حال حاضر نیز وجود دارد.
• چادر شب بافی: این هنر که به آن کاربافی هم گفته میشود یک نوع صنعت خانگی است که در بیشتر شهرستانهای یزد و اردکان تهیه و تولید می شود و بیشتر زنان و مردان در کنار کشاورزی به این شغل نیز مشغول هستند. چادرهای تولید شده بیشتر در ابعاد 200*200 سانتی متر تهیه و تولید می شوند و دارای رنگ های قرمز، زرد، نیلی، سبز، مشکی و غیره هستند. این هنر نیز در حال حاضر در شهر یزد و به صورت ماشینی بافته می شود.
نحوه انجام شعر بافی به چه صورت است؟
در چندین سال گذشته جهت شعر بافی، دیگ های مسی را بر روی تنور قرار می دادند و درون آن آب می ریختند تا جوش آید و یا این عمل را با قرار دادن سه قالب در اندازه کوچک و به صورت آهنی که به تیرکی از جنس چوب نصب بود آغاز می کردند. در مرحله بعد تارهای باریک و ظریف پیله های در حال جوش را می گرفتند و از قالب هایی ک ه در باالی آن قرار داشت عبور می دادند و از بین دوک می گذراندند، سپس نیز تارها را کالف می کردند.
در مرحله بعد کالف ها بعد از خیسانده شدن در آب و خاکستر مجددا شستشو داده میشد ند تا چرک های موجود بر روی آن به خوبی زدوده شود و پس از یکنواخت شدن، به صورت چند ال در آید و سپس تارها را ابریشم تابی می کردند . قطر هر پارچه نیز به مورد مصرف آن بستگی داشت. پس از تنیده شدن، حال آنها را می پختند و خشک می کردند . پس از خشک کردن دسته بندی انجام می شد و بر روی طناب آویخته می ش د.
در مرحله بعد ابریشم های پخته شده توسط رنگرزهای حرفه ای رنگ آمیزی می ش د. تا قبل از تولید رنگ های شیمیایی بیشتر رنگ ها از گیاهان و رنگ های طبیعی گرفته می شد و رنگهای آن بسیار طبیعی بود. رنگ های طبیعی معموال از گیاهانی همچون پوست گردو، انار، روناس، زردچوبه، زاج سفید، اوکالیپتوس، هلیله سیاه و غیره گرفته می شد و بدین صورت کار رنگ آ میزی انجام می شد. پس از خشک شدن نخها آنها را بر روی چرخ های ریسند گی قرار می دادند و ماسوره ها را برای ماکو پر می کردند تا دستگاه آماده بافت باشد و پس از آن نیز بافت شعر آغاز می ش د. پس از پایان یافتن عمل شعر بافی مرحله آخر آبکشی و یا آهار دادن بود که در این مرحله از شعر بافی انجام می شد و منجر به بافتی یکدست و استحکام بیشتر شعر می ش د.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

منو اصلی