آشنایی با هنر زیبای طلاكوب
یک نوع هنر زیبا و جذاب در کشور ایران هنر طلا کوب نام دارد که از آن با نام نقره کوب هم یاد می‌شود. در این هنر که بیشتر به صورت تزئینی است، حکاکی‌هایی بر روی فولاد انجام می‌شود. حکاکی‌های انجام شده بر روی فولادها بسیار نازک بوده و منجر به ایجاد شیار بر روی سطح کار می‌شود. این شیارهای نازکی که ایجاد می‌شود را با طلا و نقره پر می‌کنند. این هنر زیبا در شهرهایی همچون خراسان و برخی دیگر از شهرهای ایران نیز انجام می‌شد اما بیشتر در شهر اصفهان رواج پیدا کرد.
این هنر زیبا بیش از هزار سال قدمت دارد و علاوه بر کشور ایران در کشورهایی همچون افغانستان، سمرقند و غیره نیز انجام می‌شد اما همان‌طور که هر فرهنگی دارای آداب و رسوم مخصوص به خود است، هنر طلاکوب نیز در هر کشور مناسب با همان کشور ساخته و پرداخته می‌شد. به عنوان مثال طلاکوب‌های ایران و افغانستانی دارای تفاوت‌هایی نسبت به یکدیگر بودند.
در یک تعریف می‌توان عنوان کرد که حکاکی‌های ایجاد شده بر روی فولاد، نقره و طلا را به اصطلاح هنر و نقره کوبی و یا طلاکوبی نیز می‌گویند. البته در اصطلاحات و گفتارها این هنر به هنر زرکوبی نیز شهرت دارد. هنر طلاکوب از جمله هنرهای اصیل ایرانی محسوب نمی‌شود و این هنر بیشتر در افغانستان و سمرقند رواج داشته است و در ایران نیز بیشتر افرادی که در این زمینه فعالیت دارند افغانستانی بوده و استادان ایرانی در این زمینه انگشت شمار هستند.
تاریخچه هنر طلاکوب در ایران
در خصوص آغاز این هنر در کشور ایران می‌توان به دوران صفویه که نقطه اوج بسیاری از هنرها و صنایع دستی در ایران است اشاره کرد. این هنر در زمان صفویه به نقطه اوج خود دست پیدا کرد. در کشور ایران کمتر به این هنر زیبا پرداخته می‌شود و در صورت فعالیت نیز اکثر اساتید اهل افغانستان هستند زیرا این هنر در قسمت‌های خراسان، افغانستان و سمرقند رواج بیشتری داشته است.
این هنر قدمتی هزار ساله دارد اما از آنجایی که یک هنر مخفی و سری بوده است و به صورت مخفیانه بر روی آن کار می‌شده است به همین دلیل افراد زیادی در خصوص آن آموزش‌های لازم را ندیده‌اند. در زمان‌های قدیم جهت تزئین بسیاری از جنگ افزارها همچون زره، شمشیر، دسته چاقو و وسایلی دیگر از هنر طلاکوبی استفاده می‌شد.
در آن زمان به جهت تزئین بسیاری از وسایل از هنر طلاکوب و نقره کوب استفاده می‌شد. در حال حاضر این هنر بیشتر بر روی وسایل تزئینی کاربرد دارد و جنبه تزئینی آن بیشتر از کاربردی بودن آن است. البته باید این نکته را نیز یادآور شویم که گاهی مجسمه‌هایی نیز به صورت تکی ساخته می‌شوند و پس از آن طلاکوبی بر روی آن انجام می‌شود. در زمان‌های گذشته هنر طلاکوبی بر روی فلزاتی همچون برنج، مس، مفرغ و فلزات این‌چنینی انجام می‌شد اما در حال حاضر هنر طلاکوبی بر روی فلزات دیگر نیز اجرا می‌شود که طرافدارن مخصوص به خود را در داخل و خارج از کشور دارد.
معرفی ابزار و وسایل طلاکوب
ابزار بسیاری در جهت طلاکوبی استفاده می‌شود که مهم‌ترین آن کارد طلا کوبی نام دارد. این کارد را می‌توان بر روی محل مورد نظر جهت طلاکوبی قرار داد و سپس حکاکی لازم را بر روی آن انجام داد. پس از آنکه شیار بر روی فلز ایجاد شد حال مفتولی از جنس طلا یا نقره به صورت کاملا نازک بر روی شیار قرار داده می‌شود.
پس از قرارگیری مفتول از جنس طلا یا نقره حال با کارهایی همچون چکش کاری و یشم کوبی، مفتول را تثبیت کرده و سپس در جهت تمیزکاری و پرداخت آن بر می‌آیند. در بخش بعد بیشتر در خصوص این مورد توضیحاتی را خدمت شما ارائه می‌دهیم.
در حال حاضر وسایل بسیار زیبا و جذابی را می‌توان مشاهده کرد که با هنر طلاکوبی تهیه و تولید می‌شوند. هنر طلاکوبی یک شاخه جدا بوده اما این روش در محصولات و تولیدات جدید همچون ظروف کریستال نیز به کار برده می‌شود که می‌تواند به جذابیت هرچه بیشتر ظروف کریستال نیز اضافه کند. حال این ظروف کریستال بیشتر جنبه تزئیناتی داشته و در جهیزیه عروس قرار می‌گیرد و می‌تواند در قسمت دکوری منزل و به جهت زیبایی دکور از آن استفاده کرد.
معرفی شیوه و مراحل انجام طلاکوبی
مرحله اول در انجام طلاکوبی شیار زدن بر روی مجسمه یا ورق فولادی که قرار است بر روی آن کار شود انجام می‌گیرد. با کمک تیغه‌های فولادی که با آب یا روغن به صورت آب دیده شده هستند می‌توان اقدام به طراحی خطوط به صورت کم عمق و به صورت موازی و منظم بر روی شی کرد. این خطوط از سه جهت مختلف بر روی کار پیاده سازی می‌شوند.
حال در این بخش طرح مورد نظر بر روی طلا یا نقره به وسیله کاربن کپی می‌شود. بیشتر طرح‌ها به صورت ترنج، اسلیمی و یا نام‌های متبرکه طراحی می‌شوند و بر روی کار قرار گرفته می‌شود. در مرحله بعد میله‌های فلزی که پیش‌تر اشاره شد بسیار نازک و باریک هستند و اکثرا از جنس طلا و یا نقره هستند جهت کوبیدن بر روی سطح مورد نظر استفاده می‌شوند. این میله‌ها به گونه‌ای باریک هستند که به مانند تار مو هستند و جهت کوبیدن آن بر روی سطح فلز باید فرد طلاکوب مهارت بالایی داشته باشد زیرا ممکن است میله در وسط کار پاره شود به همین دلیل باید از چکش سبک و مخصوصی برای این کار استفاده کند.
پس از انجام مراحل قبل با سنگ یشم کار تثبت طلا یا نقره انجام می‌شود. کشیده شدن این سنگ بر روی میله‌های نقره و طلا منجر به پهن شدن فلزات در شیارها می‌شود و به خوبی شیارها را می‌پوشاند تا منجر به کنده شدن آن نشود. مرحله آخر نیز پرداخت کردن است که در این مرحله به کار جلوه داده می‌شود. پس از انجام مراحل قبل به احتمال زیاد سطح کار کثیف می‌شود به همین دلیل باید بر روی آن تمیزکاری انجام شود. برای تمیز کردن این سطوح از تیزآب که نوعی اسید است و یک نوع مواد شوینده بوده استفاده می‌شود. در نهایت نیز با حرارت دادن و در معرض آتش قرار گرفتن این محصولات می‌توان جلوه خاص و جذابی را برای آنها به نمایش درآورد.
