هنر مخمل دوزی در کدام شهر تولید می‌شود؟
به پارچه‌ای که به صورت کرکی و پرز دار بوده و از پنبه، کتان، ابریشم، پشم و سایر منسوجات بافته می‌شود، مخمل گفته می‌شود. این هنر بسیار قدیمی بوده و از زمان هخامنشیان بافت آن در ایران رواج داشته است به همین دلیل در بسیاری از لباس‌های قدیمی نیز از این نوع پارچه استفاده می‌شده است. مخمل به دلیل مراحل تولید و ساخت دشواری که دارد جزو پارچه‌های لوکس در نظر گرفته می‌شود اما خوشبختانه با توجه به فناوری روز دنیا که هر روزه در حال پیشرفت است در حال حاضر تولید این نوع پارچه‌ها با هزینه کمتری نسبت به گذشته انجام می‌شود.
پارچه مخمل دارای بافتی نرم و لطیف بوده و به صورت پرزدار است. حال مخمل دوزی به نوعی سوزن دوزی گفته می‌شود که به صورت بخیه دوزی بوده و می‌تواند بر روی طرح مورد نظر قرار گرفته و حالت مخملی به کار دهد. در حال حاضر موارد استفاده از مخمل بسیار بوده و در بسیاری از محصولات از پارچه مخمل استفاده می‌شود.
پارچه‌های مخمل بیشتر در لباس، لوازم تزئینی و انواع تابلو مورد استفاده قرار می‌گیرد و در حال حاضر می‌توان در بسیاری از لوازم منزل همچون رو تختی، کوسن و سایر وسایل منزل نیز از آن به جهت نرمی و لطافت و صد البته زیبایی بیشتری که به محصول می‌دهد استفاده کرد.
تاریخچه مخمل بافی در ایران
شواهد و مدارک بسیاری از تاریخ قدیم ایران وجود دارد که نشان می‌دهد بافت مخمل و تولید این نوع پارچه از دوران هخامنشیان در کشور ایران رواج داشته است. تاریخ نگار یونانی معروفی به نام هرودوت در خصوص این نوع پارچه گفته است که در دوره هخامنشیان پارچه‌ای ابریشمی و لطیف در کشور ایران بافته می‌شد که در بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی شهرت بسیاری داشت و به دست هنرمندان ایرانی بافته می‌شد که ان پارچه، پارچه مخمل بوده است.
نقوش و طرح‌هایی که بیشتر با کمک مخمل دوخته می‌شود به شکل رودوزی بوده و شامل طرح‌هایی همچون خوشنویسی و نقاشی‌هایی از گل و بتونه است که می‌تواند به زیبایی هر چه بیشتر پارچه و زمینه مورد نظر اضافه کند. در تابلوها به دلیل زیبایی هرچه بیشتر و برجسته کردن خطوط و نقوش از هنر مخمل دوزی استفاده می‌شود تا حالت سه بعدی به طرح داده شود و به جلوه و زیبایی بیشتر آن اضافه کند. البته برجسته سازی نقوش تنها مختص تابلوها نبوده و در حال حاضر بر روی لباس‌های مختلف نیز از نقوش برجسته مخمل استفاده می‌شود تا طرح‌های به کار رفته در محصول به خوبی مشخص باشد.
مراکزی که بیشتر مخمل دوزی در آن انجام می‌شود و به طور کلی پارچه مخمل در آنجا بیشتر از شهرهای دیگر تولید می‌شود عبارتند از کلان شهرهایی همچون مشهد، اصفهان و تهران که هر ساله به میزان بالایی در آن پارچه مخمل تولید می‌شود. این نوع پارچه‌ها در حال حاضر می‌توانند به وسیله سیستم‌های ریسندگی به صورت بافندگی تاری پودی و حلقوی تولید شوند.
موارد استفاده از پارچه مخمل
پارچه مخمل به دلیل بافت نرمی که دارد در بسیاری از موارد کاربرد دارد که به برخی از موارد مصرف آن در این بخش می‌پردازیم. برخی از مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین این موارد عبارتند از:
- لباس
- رو تختی
- پرده
- مبل و صندلی
- کوسن
- رو میزی
- تابلو
- وسائل تزئینی
- رو بالشی
- جا نماز
- لباس مجلسی
- کیف و کفش
- و غیره
موارد گفته شده تنها بخش کوچکی از موارد استفاده از پارچه مخمل دوزی شده است و هر یک از این موارد خود دارای تقسیم بندی بسیاری هستند. به عنوان مثال استفاده از پارچه مخمل در لباس شامل مواردی همچون پیراهن، شلوار، کت، جلیقه، مانتو، روسری و غیره است و استفاده از پارچه مخمل در سرویس خواب شامل رو تختی، رو بالشی، کوسن، لحاف و غیره است.
بنابراین می‌توان موارد کاربرد پارچه‌های مخمل دوزی شده را بسیار گسترده عنوان کرد و به دلیل لطافت و نرمی که این پارچه دارد در بسیاری از مواقع به جای پارچه‌های خشک و سفت استفاده می‌شود تا منجر به ایجاد جراحت و خشکی بر روی پوست نشود و بر عکس نرمی و لطافت را برای پوست به همراه آورد.
پارچه‌های مخمل علاوه بر لطافت و نرمی که به آن اشاره شد از ویژگی بسیار مهمی همچون گرمایش برخوردار است. ضخامت این پارچه در بسیاری از مواقع بالا بوده و می‌تواند منجر به ایجاد گرمایش شود. به همین دلیل در بسیاری از لباس‌های زمستانی از پارچه مخمل به دلیل گرمایش بیشتر استفاده می‌شود تا زمان استفاده منجر به ایجاد گرمای بدن شده و از نفوذ سرما به بدن جلوگیری کند.
تولید مخمل به چه صورت انجام می‌شود؟
تولید مخمل بدین شکل است که دو لایه پارچه که دارای تار و پودهای جداگانه هستند به وسیله ماشین همزمان بافته می‌شود و فاصله این پارچه‌ها می‌تواند یک سانتی متر باشد. حال نخ خاب بین این دو لایه پارچه به هم وصل می‌شود و پس از آن یک تیغ بسیار تیز نخ‌های خابی که در این پارچه‌ها درگیر شده است را می‌برد. حال که این برش انجام می‌شود هر یک از لایه‌ها خود به یک لایه پارچه مخمل به صورت جداگانه تبدیل می‌شود.
روش دیگر در بافت این پارچه بدین صورت است که معمولا برای ایجاد پارچه مخمل از نخ‌هایی با جنس کتان استفاده می‌شود که البته می‌تواند از جنس‌های دیگری هم برای بافت آن استفاده کرد اما بیشتر از این نوع نخ استفاده می‌شود.
مخمل یک پارچه سه بعدی است که تنها دارای تار و پود نیست بلکه درون آن از کرک یا پرز هم استفاده می‌شود. کرک الیافی است که به صورت عمود بر روی سطح پارچه مورد نظر قرار گرفته می‌شود و به حجم و نرمی پارچه اضافه می‌کند. خاب مخمل به جهتی از پارچه گفته می‌شود که در آن جهت بافته شده باشد و وقتی پرزها در این جهت قرار می‌گیرند پارچه به صورت صاف و براق دیده می‌شود و وقتی در جهت مخالف قرار گرفته شود پرزهای موجود بر روی پارچه به صورت تیره‌تر نمایان می‌شود و به چشم می‌آید.
مخمل به دلیل بافت ضخیمی که دارد بیشتر در لباس‌های گرم از آن استفاده می‌شود و قابل استفاده در تولید و تهیه انواع لباس‌های مناسب برای فصول سرد پاییز و زمستان است.
